STRZYŻEWO – STREITSWALDE – zaginiona miejscowość
To był istniejący od początku XVIII wieku majątek ziemski pomiędzy Podleśne i Gronowem. Przez dziesiątki lat należał do rodziny Marquardt, a tuż przed wojną do rodzin Schulz i Grube. Zniszczony podczas działań wojennych w 1945 r. nie został odbudowany, choć otrzymał polską nazwę Strzyżewo, co wskazuje, że być może planowano tam osiedlenie Polaków. Obecnie to miejsce porasta las.
W kwestii powstania istnieją dwie wersje związane z tą samą osobą. Według jednej wersji Streitswalde powstało w 1702 r. w trakcie zasiedlania w Lesie Wermten (Wermtenschen Forst) na powierzchni 3 łanów jako szlachecki dwór. Leśniczy Johann Marquardt (1665-174), który był również właścicielem chełmińskiego urzędu sołtysa w Gronowie, otrzymał ziemię pod uprawę, za co otrzymał 6 wolnych lat do 1708 r. Po tym czasie miał płacić roczne odsetki w wysokości 10 marek i opłatę za ochronę w wysokości 2 marek. Faktyczne założenie Streitswalde, czyli Strzyżewa datuje się na dzień 22.01.1707 r. Według drugiej wersji dobro powstało w 1681 r. o powierzchni 4 łanów i 10 morg, do którego w 1704 r. właściciel dokupił 15 morg, ale wówczas Marquardt miałby16 lat!
W kolejnych stuleciach majątek pozostawał w posiadaniu rodziny Marquardt. W 1778 r. Andreas Marquardt objął Strzyżewo i z biegiem czasu powiększył majątek dokupując kolejne grunty. W 1785 r. dobro szlacheckie Streitswalde miało 2 kominy, czyli ogniska domowe. Ok. 1800 r. majątek należał do właściciela dóbr Friedricha Marquardt. Z kolei jego spadkobierca Gottfried Heinrich Marquardt (1797-1861) popełnił samobójstwo, przez co majątek przejęła wdowa po nim. W 1823 r. w majątku mieszkało 15 osób. W połowie XIX w. do majątku przydzielono część ziemi przynależnej wcześniej do Siedliska (Einsiedel). W 1861 r. w majątku były 3 budynki mieszkalne, w których mieszkało 41 osób. W latach 1880-1886 właściciel majątku Marquardt był naczelnikiem okręgu urzędowego nr 23 Gronowo (Amtsbezirks Grunau Nr.23), który został utworzony w 1874 r. z gmin wiejskich: Gronowo, Nowa Dąbrowa, Rodowo, Wermten i majątki dworskie Carben, Siedlisko- karczma, Młoteczno i Strzyżewo. W 1905 r. Strzyżewo miało 77 mieszkańców.
Pierwsza znana mapa na jakiej pojawia się Streitswalde to mapa z lat 1796-1802 autorstwa pruskiego kartografa Friedricha Leopolda von Schroetter (1743-1815) w Atlasie prowincji Prus Wschodnich, Litwy i Prus Zachodnich.
Ciekawa historia dotyczy mieszkańca Streitswalde (o ile nie było innej miejscowości o tej nazwie) w okresie I wojny światowej. Otóż na początku tego konfliktu w dniu 8.12.1914 r. doszło do bitwy morskiej w pobliżu Falklandów z udziałem eskadr niemieckiej i brytyjskiej. Bitwa zakończyła się całkowitą klęską Niemców. Wśród zatopionych okrętów niemieckich był lekki krążownik SMS Nürnberg, na którym służył obermatros Gustav Neumann z Streitswalde. Krążownik został zatopiony przez krążownik pancerny HMS Kent, natomiast Neumann należał do grupki „szczęściarzy”, gdyż uratowano tylko 7 marynarzy, a zginęło aż 327 marynarzy niemieckich!
W 1926 r. w Streitswalde zatrudniano 18 pracowników mieszkających z rodzinami, a wśród nich przeważali robotnicy rolni (Instmann), czyli mieszkańcy wsi nieposiadjący większej własności, najmujący do pracy rolnej w majątkach u bogatszych chłopów. Takich było 11 – Karl Albrecht, August Domnowski, August Hasenpusch, Gottfried Hill, August Howe, Gustav Janzon, Eduard Michalski, August Roschetzki, Eduard Schreier, Adolf Schröder, Anton Ubländer oraz robotnik Heinrich Ruhnau. Ponadto pracowali rewident Otto Gauda, prowadzący zaprzęg Julius Kail, skarbnik Karl Knipp, strażnik leśny Karl Krause, główny dojarz Gustav Schoppenhauer i główny inspektor Georg Stenzel, który pełnił też funkcję zastępcy kierownika majątku (Gutsvorsteherstellvertreter).
W 1927 r. Anselm Schulz (?-1943) z powiatu lidzbarskiego nabył od rodziny Marquardt część majątku nazywaną Neu Streitswalde. Majątek miał powierzchnię 147 hektarów, z czego 85 ha stanowiły pola uprawne i 47 ha pastwiska. W 1932 r. rolnik miał 27 koni, 160 sztuk bydła i 100 świń. Jego żoną była Marta z domu Masermann. Mieli pięcioro dzieci: Luzia (1909), Anton (1911-1956), Alfred (1916), Hedwig (1917) i Margarethe (1920). Luzia w dniu 20.05.1940 r. w Wermten wyszła za mąż za Leo Wichmanna z Białczyna (Lilienthal). Kiedy Anselm Schulz zginął w dniu 28.10.1943 r. w wyniku wypadku przy pracy, spadkobiercy, tj. wdowa i dzieci po nim przejęli majątek.
Druga część majątku pod nazwą Alt Streitswalde w latach 20. XX w. weszła w posiadanie rolnika Herberta Grube (1898-?), który pochodził z Augam w powiecie Pr. Eylau. Żona Elsa z domu Fischer (1908-1990) urodziła czworo dzieci, córki Sieglinde i Helga oraz synów Manfreda i Siegrfieda. W 88 hektarowym majątku Herbert Grube rozwinął ożywioną działalność a jego gospodarstwo rolne było jednym z najbardziej produktywnych i uznawanych w powiecie Heiligenbeil. Szczególne sukcesy odnosił w dziedzinie hodowli trzody chlewnej. Oprócz rolnictwa Herbert Grube poświęcał się reprezentowaniu kościoła i gminy wiejskiej.
Streitswalde podlegało pod biuro łowczego okręgowego (Landjägeramt) w Heiligenbeil, zaś Herbert Grube był zapalonym myśliwym. Nad pokojem myśliwskim w korytarzu jego domu w Alt-Streitswalde wisiało następujące motto: "Szczęśliwy los jest dany tym, którzy znaleźli dom z dala od zgiełku miasta w cichym spokoju lasu". Był to prezent ślubny od przyjaciół myśliwych, którzy wiedzieli jak bardzo lubi swoją szlachetną pracę w lesie i kocha tę spokojną okolicę z jej licznymi lasami. Jako rolnikowi podlegał mu rewir łowiecki dla zwierzyny grubej i drobnej o powierzchni 1210 hektarów, na którym znajdowała się cała gama zwierzyny występującej w Prusach Wschodnich. Był to istny „raj łowiecki” z całym szeregiem zwierząt od kuny po łosia. Teren był otoczony lasami niemal z trzech stron, na wschodzie kilometrami rozciągał się las państwowy Föderstorf, jeszcze dalej dochodziły wielkie lasy prywatnych majątków. Jak stwierdził „Nic dziwnego, że cała moja pasja, oprócz rolnictwa, należała do łowiectwa”. W rewirze było 15-20 łosi i wiele jeleni, które poruszały się w stadach liczących nawet 30 sztuk. Grube w 1943 r. ustrzelił jelenia, czternastaka o wadze poroża 8 kg. W jednym dniu tylko 3 myśliwych ustrzeliło 10 jeleni. W 1944 r. w sąsiednim obwodzie łowieckim ustrzelono osiemnastaka z porożem ważącym 11 kg.
W zimie 1945 r. obie rodziny i pracownicy uciekli przed sowietami. Herbert Grube założył gospodarstwo w Kaltenhof pod Kolonią, gdzie z powodzeniem kontynuował hodowlę trzody chlewnej. We wrześniu 1960 r. na wystawie zwierząt powiatu Eckernförde w Gettorf, wystawił sześć "białych świń na bazie holendersko-duńskiej", z których 4 otrzymały pierwsze miejsce, a 2 świnie - drugie. Zdobył też na tej wystawie nagrodę państwową dla zwycięskiej lochy z potomstwem. W ramach społeczności powiatu Heiligenbeil przez lata zasiadał w radzie powiatu jako przedstawiciel parafii Grunau - Alt Passarge.
Zimą 1945 r. podczas walk Neu i Alt Streitswalde zostały całkowicie zburzone. W dniu 19.03.1945 r. Strzyżewo było celem nalotów sowieckiego lotnictwa szturmowego. W dniu 20.03.1945 r. o godz. sowieckie 1020 i 1022 pułki strzelców ze składu 269 dywizji strzeleckiej współdziałając ze sobą, po przeprowadzeniu rozpoznania i krótkim przygotowaniu artyleryjskim, przeszły przez pole minowe i ruszyły do natarcia na Streitswalde. Wsparcia udzielał 1901 pułk artylerii samobieżnej. Po dotarciu do okopów znajdujących się 200 m przed majątkiem, nacierający wystrzelali broniących się w nich żołnierzy niemieckich a następnie zdobywając budynek za budynkiem zajęli miejscowość po krótkiej walce. W czasie walki grupa 12 sowieckich żołnierzy wzięła do niewoli 40 jeńców. Oddziały sowieckie jeszcze przed godz. 18 dotarły na odległość ok. 1 km od Gronowa. Do Streitswalde wkroczył 1018 pułk strzelecki i dowództwo 269 dywizji. W całodniowych walkach przy stracie 15 zabitych i 47 rannych, Sowieci podali, że zabito 100 i wzięto do niewoli 60 żołnierzy ze składu niemieckiej 24 dywizji pancernej. W pobliżu Strzyżewa saperzy sowieccy zlikwidowali 200 min różnych typów.
Po przejściu frontu w Strzyżewie znajdowała się zbiorowa mogiła zbiorowa, w której spoczęło 42 sowieckich żołnierzy. Co ciekawe tylko 3 należało do 269 dywizji, a aż 32 z 290 dywizji poległych w dniach 22-25.03.1945 r. Wszyscy trzej oficerowie należeli do 120 dywizji gwardii. Po wojnie wszyscy zostali ekshumowani i pochowani na Cmentarzu Żołnierzy Armii Radzieckiej w Braniewie.
Polska nazwa Strzyżewo w miejsce niemieckiej Streitswalde została nadana w dniu 1.10.1948 r. na mocy Rozporządzenia Ministrów: Ziem Odzyskanych i Bezpieczeństwa Publicznego. O ile jest niewiele informacji o Streitswalde - Strzyżewie, to zachowała się znaczna ilość przedwojennych fotografii dostępnych na stronie ostpreussen-bildarchiv.de
Źródła: Wagner W.D. Die Güter des Kreis Heiligenbeil in Ostpreußen. Leer 2005.; Guttzeit E.J. Natangen. Landschaft und Geschichte Gesammelte Beiträge. Marburg/Lahn 1977.; ahnen-forscher.com ostpreussen-bildarchiv.dearchiv.preussische-allgemeine.deprussia39.ruostpreussen.net